Wat zegt de kleur van je urine?  

Helder, troebel, geel: we hebben onszelf allemaal weleens de vraag gesteld: 'welke kleur moet urine hebben?' Het verschil kunnen zien tussen ongezonde en gezonde urinekleuren is belangrijk voor je eigen gezondheid en kan je dierbaren helpen hetzelfde te doen.

Aandacht besteden aan de kleur van urine en de betekenis ervan kan waardevolle informatie over je gezondheid opleveren. Door meer over de kleur van urine te leren, kun je erachter komen of je goed gehydrateerd bent en leer je de tekenen van een infectie aan de urinewegen herkennen. Hier vertellen we je meer over wat een gezonde urinekleur is en wat je kan leren van de kleur van jouw urine, waaronder:

• Hoe u een urinekleurenkaart gebruikt en wat de betekenis ervan is
• Begrijpen hoe een gezonde plaskleur eruit ziet
• Wat kan de gezonde urinekleur beïnvloeden
• Tekenen van uitdroging
• Tekenen van infectie
• Wanneer moet u medisch advies inwinnen over de betekenis van uw urinekleur?

Lees dus verder om erachter te komen wat een gezonde kleur urine is en wat je plas je kan vertellen. Vergeet niet om onze urinekleurenkaart te bekijken om te zien hoe jouw urinekleur hierin past.

De urinekleurenkaart

Medische instanties gebruiken een urinekleurenkaart om te bepalen of we gehydrateerd en gezond zijn. Hier zijn een paar feitjes over het gebruik van een urinekleurenkaart en de betekenis ervan:¹

• Normaal gesproken heeft nummer één op deze kaarten een zeer bleke kleur urine en hoe donkerder geel de urine is, hoe hoger het nummer, tot aan nummer acht.
• Met deze kleurenkaarten kun je de betekenis van de urinekleur achterhalen door deze af te stemmen op de tinten.
• Als je plas donkerder is dan de optimale, lichtere tinten op de grafiek, moet je je vochtinname verhogen.
• Als je urine zich aan de donkerste kant van het spectrum bevindt, moet je mogelijk medische hulp inroepen.

Welke kleur moet urine hebben?

Met behulp van de kleurenkaart voor gezonde urine kun je snel de optimale kleur voor gezonde urine ontdekken en de betekenis van de kleuren begrijpen. Dit kan inzicht bieden in je algehele gezondheid en welzijn.

Om het gemakkelijker te maken, volgt hier een korte handleiding voor een gezonde urinekleur:²

• Gezonde plas is helder of zeer lichtgeel. Dit zijn de eerste twee kleuren op de urinekleurenkaart.
• De gele kleur komt voornamelijk van een natuurlijke verbinding genaamd urobilin (of urochroom, zoals het ook wel bekend staat). Wanneer het lichaam rode bloedcellen afbreekt die het niet langer nodig heeft, produceert het urobiline.
• Urine bestaat voornamelijk uit water: 90 tot 95 procent van de urine bestaat uit water. Als je goed gehydrateerd bent, zal het watergehalte van je urine groter zijn en daardoor de gele kleur van urobiline verdunnen, waardoor het bleker wordt.

Wat kan nog meer de urinekleur beïnvloeden?

Veel mensen vragen zich af wat de normale kleur van urine is, omdat deze kan variëren afhankelijk van het hydratatieniveau van een individu en de algehele gezondheid. Soms kan de kleur van de urine merkbaar anders zijn, zonder dat dit veroorzaakt wordt door uitdroging of infectie.

Hier zijn een paar opvallende veranderingen die kunnen optreden omdat bepaalde medicijnen, vitaminesupplementen en zelfs voedsel invloed hebben op wat anders een gezonde kleur van urine zou zijn: ²

• Neongeel. Lichtgeel is normaal, maar je plas kan er ook heel fel uitzien, zoals neongeel. Vaak heeft dit te maken met supplementen die de B-vitamines bevatten, met name vitamine B12. Omdat dit soort vitamines in water oplosbaar zijn, verwijdert je lichaam overtollige B-vitamines via de urine.
• Groen. Misschien vind je groene urine behoorlijk alarmerend, maar het antwoord kan simpel zijn: je dieet, zoals groene kleurstof of asperges. Kleurstoffen die worden gebruikt voor medische tests zoals nieronderzoek, of in bepaalde medicijnen, zoals propofol dat wordt gebruikt tijdens anesthesie, kunnen ook groene urine veroorzaken. In die gevallen zal de groene kleur slechts tijdelijk zijn. Groen getinte plas kan echter ook in verband worden gebracht met een bacteriële urine-infectie veroorzaakt door pseudomonas, dus houd het in de gaten en zoek voor de zekerheid medisch advies.

Tekenen van dehydratatie (uitdroging)

Maar wat zegt de kleur van urine dan eigenlijk over je gezondheid?  Doorzichtig en strokleurig zijn gezonde urinekleuren als het op hydratatie aankomt. Dit is juist meestal niet het geval als je plas donkerder is. Uitdroging is een mogelijke oorzaak van donkere urine. De ‘bruinige’ en ‘oranje’ kleuren op onze urinekleurenkaart geven aan dat je gedehydrateerd bent. Andere tekenen van dehydratatie zijn:^3,4

• Dorst
• Droge mond, lippen of ogen
• Hoofdpijn
• Obstipatie
• Snelle ademhaling en hartslag
• Duizeligheid
• Gebrek aan concentratie
• Vermoeidheid
• Verwardheid
• Sterk geurende urine

Streef ernaar om elke dag zo’n twee liter water te drinken, regelmatig verdeeld gedurende de dag, om een gezonde urinekleur te behouden en je hydratatieniveau te optimaliseren. We moeten allemaal goed gehydrateerd blijven, maar sommige groepen lopen een bijzonder risico op uitdroging, namelijk: ^3,4

• Oudere mensen (aangezien uw dorstreactie afneemt naarmate u ouder wordt)
• Baby's en zuigelingen (vanwege hun lage lichaamsgewicht)
• Mensen met langdurige gezondheidsproblemen (zoals diabetes)
• Atleten (omdat ze vocht verliezen door zweten)

Blijven de uitdrogingssymptomen langere tijd aanhouden en/of is er sprake van verwardheid, lusteloosheid en de neiging flauw te vallen? Neem dan meteen contact op met je huisarts.

Het is ook belangrijk om gehydrateerd te blijven als je verkouden bent of last hebt van diarree, omdat je dan meer vocht verliest dan normaal.

Tekenen van infecties 

Een ongewone kleur van je urine kan ook samenhangen met een infectie, zeker als je plas troebel is. Een infectie van de urinewegen kan invloed hebben op je blaas, lever en plasbuis. Veelvoorkomende symptomen van een blaasontsteking of infectie van de urinewegen zijn: ⁵

• Vaker moeten plassen dan normaal
• Plotseling moeten plassen
• Stinkende urine
• Troebele urine
• Brandend gevoel of pijn tijdens het plassen
• Je niet goed voelen
• Vermoeidheid
• Pijn in de onderbuik
• Bij oudere mensen ook gedragsveranderingen, zoals irritatie of verwarring

Lichte vormen van blaasontsteking gaan meestal zonder behandeling in een paar dagen weer over en dan heb jij jouw gezonde urinekleur weer terug.  In de volgende gevallen moet je echter wel contact opnemen met de dokter:  ⁵

• Als je een man / zwanger / een kind / ouder dan 70 bent
• Als je nog niet eerder blaasontsteking hebt gehad
• Als je koorts hebt
• Als er bloed in je plas zit
• Als de symptomen niet binnen een paar dagen verbeteren of terugkomen na de behandeling

Je kunt verschillende voorzorgmaatregelen nemen om een infectie van de urinewegen te voorkomen.

Wat zegt de kleur van urine: wanneer is het tijd om naar de dokter te gaan?

Of jij je nu zorgen maakt over je eigen urinekleur, of iemand in je huishouden tekenen van ongemak vertoont, het is altijd goed om contact op te nemen met je dokter als jij je onzeker of bezorgd voelt. Er zijn echter ook bepaalde waarschuwingstekens waarmee je altijd naar de dokter moet. Ga naar de dokter als je urine:⁶

• Oranje is. Dit kan een teken zijn van dehydratatie of kan komen door de kleur van voeding, maar het kan ook een teken zijn van een probleem aan je lever of galblaas.
• Roze of roodachtig is. Dit kan komen door het eten van bessen, rabarber of bietjes, maar het kan ook zijn dat er bloed in je urine zit, wat mogelijk een teken is van problemen met je prostaat, een kwik- of loodvergiftiging, leverziekten, tumoren of een infectie van de urinewegen.
• Bruin is. De oorzaak van donkere urine kan je dieet zijn, maar bruine urine kan ook wijzen op dehydratatie of een teken van leverziekten zijn. Drink meer water en ga naar de dokter als het niet over gaat.

Het is belangrijk om de kleuren van urine en hun betekenis te leren kennen, omdat dit kan helpen bij het identificeren van eventuele gezondheidsproblemen die jij, of iemand van wie je houdt, ervaart. Nu je alles weet over de urinekleurenkaart en de betekenis achter de verschillende kleuren plas, kun je beter op je gezondheid en hydratatie letten.

Bronnen:

¹  University Hospitals Birmingham, NHS, 'Urine Analysis Tool'.

² DR J. McGratten, NetDoctor, 'What the colour of your wee says about your health'

³ Thuisarts.nl, 'Ik wil uitdroging bij ouderen voorkomen'

⁴ Thuisarts.nl, 'Hoe zorg ik dat mijn kind niet uitdroogt?'

⁵ Thuisarts.nl, 'Plassen doet pijn en ik plas kleine beetjes'

⁶ Gezondheidsplein, 'Wat zegt de kleur van urine over je gezondheid?'